INHOUD
Vitamine B12 is waarschijnlijk een van de meest besproken vitamines, waarschijnlijk vanwege zijn unieke effect op de ontwikkeling van een zwangerschap en de toestand van het circulatiesysteem. Maar dat is niet alles wat u over deze verbazingwekkende vitamine moet weten. Lees het artikel en ontdek meer!
Vitamine B12 vanuit chemisch oogpunt
Vitamine B12 of cobalamine is een in water oplosbare vitamine. De naam verwijst naar een groep verbindingen – corrinoïden met de biologische activiteit van vitamine B12. Deze verbindingen bevatten een kobaltatoom (Co) in het centrale deel van de corrinring. De structuur lijkt op het heem dat voorkomt in hemoglobine, met name de porfyrinering en het daarin aanwezige ijzer. Vitamine B12 is samen met foliumzuur betrokken bij het hematopoëtische proces / de erytropoëse – de productie van erytrocyten uit het beenmerg. Daarnaast is het betrokken bij de biosynthese van nucleïnezuren (DNA), cholesterol en koolhydraten. Het speelt ook een rol bij de afbraak van de ketogene aminozuren isoleucine. Het juiste vitamine B12-gehalte bepaalt het optimale homocysteïnegehalte – een van de essentiële aminozuren die onder andere in het lichaam nodig zijn voor een goede werking van het circulatiesysteem. Cobalamine beïnvloedt ook de functie van het zenuwstelsel – de opbouw van de myelineschede en de vorming van neurotransmitters.
De behoefte aan vitamine B12
De behoefte aan vitamine B12 hangt, net als bij andere vitaminen en mineralen, af van de leeftijd, de toestand van de patiënt en de individuele behoeften. Maagziekten (gastro-oesofageale refluxziekte, maagzweer) en darmziekten (Whipple-ziekte, ziekte van Crohn, coeliakie, Zollinger-Ellison-syndroom, colitis ulcerosa) verhogen het risico op een tekort aan deze vitamine. Andere factoren die de behoefte beïnvloeden zijn medicijnen, vooral die chronisch worden ingenomen – het gebruik van protonpompremmers, metformine of histamine (H2)-receptorantagonisten kan bijdragen aan tekorten. Een andere risicogroep voor een vitamine B12-tekort zijn veganisten en vegetariërs. Deze vitamine komt voornamelijk voor in dierlijke producten – vlees en orgaanvlees – daarom verhoogt het uitsluiten van deze producten het risico op een tekort. Deze mensen wordt aanbevolen om preventief een cobalamine-supplement te nemen.
Behoefte – aanbevolen dagelijkse hoeveelheid per persoon:
- 1–3 jaar – 0,9 µg
- 4–6 jaar – 1,2 µg
- 7-9 jaar 1,8 µg
- 10–12 jaar – 1,8 µg
- 13 jaar en ouder 2,4 µg
- Zwangere vrouwen: 2,6 µg
- Vrouwen die borstvoeding geven: 2,8 µg
Vitamine B12-tekort
Het dagelijkse verlies aan verbruikt cobalamine bedraagt ongeveer 0,1–0,2%. Het fundamentele en meest genoemde symptoom van een vitamine B12-tekort is pernicieuze anemie, met name megaloblastaire anemie. Een ander tekortsymptoom zijn veranderingen in het zenuwstelsel: paresthesieën, motorische zwakte, geheugenstoornissen, polyneuritis, ataxie, stemmingswisselingen, cognitieve beperkingen en psychische stoornissen en zelfs lethargie. Daarnaast wordt de invloed van een tekort aan deze vitamine op de functie en werking van de darm genoemd.
Voor zwangere vrouwen en ook voor hun kinderen verhoogt een vitamine B12-tekort en/of in combinatie met foliumzuurtekort het risico op pre-eclampsie, een vroeggeboorte, een intra-uteriene groeistoornis en een megaloblastaire anemie bij de foetus. Bovendien kunnen deze tekorten leiden tot het optreden van WCN – neurale buisdefecten. Dit zijn ernstige foetale afwijkingen die een gevaar vormen voor de ontwikkeling en het leven van kinderen.
Niet alleen tijdens de zwangerschap speelt het juiste vitamine B12-gehalte een belangrijke rol, ook tijdens de borstvoedingsperiode is het belangrijk om op de concentratie van deze vitamine te letten. Anders kan een tekort leiden tot problemen bij de juiste cognitieve en psychomotorische functie van het kind.
Een vitamine B12-tekort wordt niet onmiddellijk waargenomen. Cyanocobalamine wordt opgeslagen in de lever en het lichaamsweefsel wanneer het lichaam niet de volledige ingenomen hoeveelheid verbruikt. Deze voorraden kunnen zeer lang meegaan. Vaak treden de eerste tekorten pas 5-6 jaar na de laatste inname op. Daarom wordt aan personen die een tekort hebben aanbevolen deze vitamine ook aan te vullen als er geen symptomen zijn.
Overschot aan vitamine B12
Ook in grote hoeveelheden is vitamine B12 niet toxisch, maar het kan ernstige allergische reacties veroorzaken. Omdat het een in water oplosbare vitamine is, wordt een overschot via de urine uitgescheiden. Het is echter belangrijk op te merken dat het in zijn chemische samenstelling kobalt bevat, waarvan een overschot ongewenste effecten kan veroorzaken. Er zijn gevallen bekend waarbij het vitamine B12-gehalte in het plasma 1000 pg/ml overschrijdt. Deze toestand duidt echter op ernstige ziekteprocessen, zoals nierfalen, hematologische maligniteiten, leverziekten en solide maligniteiten.
Bronnen van vitamine B12
De bron voor vitamine B12 n zijn voornamelijk dierlijke producten, hoewel een kleine hoeveelheid van deze vitamine ook in plantaardige producten voorkomt.
Sommige producten, waaronder plantaardige dranken, zijn verrijkt met vitamine B12 en kunnen daarom een bron zijn voor veganisten en vegetariërs.
Sommige planten kunnen vanwege de op hun oppervlak levende archaebacteriën een hoger gehalte aan vitamine B12 hebben – deze bacteriën beïnvloeden de synthese van deze vitamine.
Een andere oplossing voor veganisten om de hoeveelheid vitamine B12 aan te vullen, zijn algen, bijvoorbeeld Spirulina, die echter meestal een inactieve vitamine B12-analogen bevatten. Daarom heeft het niet dezelfde functie als vitamine B12 en leidt consumptie niet tot een significante stijging van het vitamine B12-gehalte.
Het gehalte aan vitamine B12 in voorbeeldproducten (waarden worden per 100 g product gegeven):
- Varkenslever 25 mg,
- Rundvleesfilet 1,4 mg,
- Kip, karkas 0,4 mg,
- Kalkoenvlees 0,7-1,4 mg,
- Zalm 5 mg,
- Melk 0,4 mg,
- Labkaas 1-2,2 mg,
- Hüttenkäse 0,7-0,9 mg,
- Eieren 1,6 mg.
Soorten cobalaminevormen die biologische activiteit vertonen
De natuurlijk voorkomende vorm van vitamine B12 is methylcobalamine en 5'-desoxyadenosylcobalamine. Ze vervullen de functies van co-enzymen die voorkomen bij enzymatische reacties. Tussenvormen bij hun vorming zijn hydroxocobalamine en aquacobalamine. Cyanocobalamine wordt echter synthetisch geproduceerd. Het komt niet van nature voor in planten, maar kan worden gesynthetiseerd door bacteriën die in het spijsverteringskanaal van zoogdieren (voornamelijk herkauwers) leven.
Er zijn ook andere vormen van B12 bekend, zoals sulfatocobalamine, nitrotocobalamine, maar hun rol in stofwisselingsprocessen is niet bekend. Er zijn ook synthetisch verkregen cobalaminen, bijvoorbeeld 4-ethylfenylcobalamine, die echter niet tot vitamine B12 behoren, maar zelfs een tegenhanger in stofwisselingsprocessen vormen en zo de werking van vitamine B12 kunnen blokkeren. Deze formulieren dienen uitsluitend voor onderzoeksdoeleinden.
Wat beïnvloedt de opname van vitamine B12?
De biologische beschikbaarheid van vitamine B12 uit verschillende voedingsmiddelen varieert tussen 20 en 90%. Geschat wordt dat gezonde mensen ongeveer 50% van deze vitamine via voedsel opnemen. Daarom is het belangrijk om de best mogelijke opname van cobalamine te waarborgen, dat zowel in de vorm van voedsel als in de vorm van voedingssupplementen wordt opgenomen.
Het vitamine B12-gehalte wordt beïnvloed door:
- De aanwezigheid van calcium. De oorzaak van een vitamine B12-tekort kan malabsorptie in de dunne darm zijn. Voor een goede absorptie is een glycoproteïne genaamd Castle-factor nodig, dat door het maagslijmvlies wordt afgescheiden. Vitamine B12 wordt in aanwezigheid van calcium door dit glycoproteïne gebonden.
- De aanwezigheid van vitamine B6, biotine en foliumzuur – deze verbindingen hebben een positieve invloed op de opname van cobalamine.
- De technologische verwerking van voedsel – hoge temperaturen en invriezen – vermindert het gehalte aan vitamine B12 in het product, het zijn geen grote hoeveelheden, maar het is de moeite waard om deze afhankelijkheid te onthouden.
- Tijd en plaats van opslag – met toenemende opslagduur en blootstelling aan zonlicht daalt het gehalte van deze vitamine.
- Ingenomen medicijnen:
- Protonpompremmers – deze medicijnen kunnen de opname van B12 uit voedsel verminderen en de afgifte van maagzuur vertragen.
- Chloramfenicol – een bacteriostatisch antibioticum – kan bij sommige patiënten de reactie van rode bloedcellen op een vitamine B12-suppletie beïnvloeden.
- H2-receptorantagonisten kunnen ook de absorptie beïnvloeden
- Vitamine C-suppletie – kan de opname van vitamine B12 verminderen, daarom wordt aanbevolen om een pauze van ongeveer 2 uur te nemen tussen de vitamine C- en B12-suppletie.
- Metformine – een medicijn voor de behandeling van diabetes – vermindert de opname van vitamine B12, mogelijk door veranderingen in de darm en/of verhoogde bacteriegroei.
- Orale hormonale anticonceptie,
- Cortison,
- Medicijnen tegen kanker.
