MAZMUN

• Qoraqoq – bir chimdim bilim
• Qoraqoq – oziqlanish tarkibi
• Qoraqoq o‘tining oshqozon-ichak tizimiga ta’siri
• Qoraqoq turli yaralar va yallig‘lanishlarda
• Ayollar uchun qon toshlari
• Qoraqoq – buyraklarni qo‘llab-quvvatlash
• Qoraqoq o‘tining yurak-qon tomir tizimiga ta’siri
• Qoraqoq o‘tining markaziy asab tizimiga ta’siri
• Qoraqoq o‘tini qo‘llashga qarshi ko‘rsatmalar
• Xulosa

Qoraqoq o‘ti, yoki yaxshiroq aytganda qoraqoq, ko‘p qirrali foydalaniladigan o‘t o‘simlikdir. U oshqozon-ichak muammolariga qarshi dori sifatida ishlatilishi mumkin, lekin faqat shuncha emas. Bu o‘t keng tarqalganligi sababli yaxshi tanilgan va o‘rganilgan. Xalq tabobati uni asrlar davomida yaralarni tezda bitkazish va ularni dezinfeksiya qilish uchun ishlatib keladi. Ammo bu mashhur o‘t ortida nima yashiringan va u aslida qanday yordam beradi? Sizni ushbu matn bilan tanishtirishga taklif qilamiz.

Qoraqoq – bir chimdim bilim

Qoraqoq korgulilar oilasiga (Asteraceae) mansubdir. Xalq ertaklarida bu o‘simlikning boshqa nomlari ming barg, qoraqoq xrizantemasi, shuningdek qoraqoq deb ataladi. U butun dunyo bo‘ylab keng tarqalgan bo‘lib, asosiy tarqalish hududi Yevropa, Osiyo va Amerikadir. Polshada esa u ko‘proq bo‘sh joylar, daslar va turli o‘rmonlarda uchraydi, shuningdek, uy bog‘larida ham mavjud. U ko‘p va tarmoqlangan ildizlarga ega bo‘lib, ulardan ko‘p sonli patli barglar o‘sadi. Keyin bir metr balandlikdagi poy paydo bo‘ladi, u gullash joyida tugaydi. Qoraqoq iyuldan oktyabrgacha gullaydi va o‘ziga xos hid taratadi. E’tiborga molik jihati shundaki, o‘simlik xom ashyosi bu holatda quritilgan barglar va quritilgan gullash joylaridir. Qiziqarli fakt shundaki, qoraqoq qadim zamonlardan beri ma’lum bo‘lgan. Ma’lumotlarga ko‘ra, u gemorroyni davolashda ishlatilgan va Hippokrat o‘zi ham uni tilga olgan.

Qoraqoq – oziqlanish tarkibi

Qoraqoq o‘tining ta’sir doirasi bejiz keng emas. Bu uning tarkibidagi yuqori va xilma-xil kimyoviy birikmalar bilan bog‘liq. Ayniqsa, qoraqoqning ko‘plab sog‘liqni qo‘llab-quvvatlovchi xususiyatlarini tashkil etuvchi efir moylariga e’tibor qaratish lozim. Ular ko‘plab moddalarni o‘z ichiga oladi. Masalan, xamazulen va flavonoidlar, jumladan apigenin glikozidlar, kvertsetin va luteolin. Bundan tashqari, u turli xil taninlar, kumarinlar, formik va salitsil kislotasini o‘z ichiga oladi. Shuningdek, xolin, minerallar va turli vitaminlar yuqori miqdorda mavjudligi ta’kidlanadi. Unda rux, mis, temir va oltingugurt bor. Vitaminlarga kelsak, u A, C va K vitaminlari uchun yaxshi manbadir.

Qoraqoq o‘tining oshqozon-ichak tizimiga ta’siri

Qoraqoq o‘tining keng ta’sir doirasida uning oshqozon-ichak tizimiga ta’siri keng qamrovli. Ushbu o‘tning damlamasi antibakterial va yallig‘lanishga qarshi ta’siridan tashqari, oshqozon-ichak jarayonlarini ijobiy ta’sir qilishi mumkin. Bu ichak peristaltikasining yaxshilanishi va shuningdek, jigar suyuqligi ajralishini oshirish bilan bog‘liq. Buning sababi shundaki, u jigar yo‘llariga va ichak hamda siydik yo‘llarining silliq mushaklariga diastolik ta’sir ko‘rsatadi. Shuningdek, u oshqozon va ichakdagi turli yallig‘lanishlarni yengillashtiradi. Bundan tashqari, qoraqoq damlamasi shishish, qabziyat va ko‘ngil aynishni kamaytirishi mumkin. U oshqozon yaralari yoki gemorroyda farmakoterapiyaga qo‘shimcha sifatida ham mos keladi. Boshqa tomondan, qoraqoq gullaridan tayyorlangan damlama oshqozon-ichak tizimining o‘tkinchalik darajasini kamaytirishi va ortiqcha gistamin ajralishini bloklashi mumkin.

Qoraqoq turli yaralar va yallig‘lanishlarda

Qiziqarli fakt shundaki, qoraqoq o‘zi qon to‘xtatuvchi ta’siri bilan nom olgan. Bu tashqi va ichki qon ketishlarga taalluqlidir. Qoraqoq o‘t moyi uzoq vaqtdan beri turli yaralar yoki kuyishlarni davolash uchun krem va malhamlarga qo‘shib kelinadi. Bundan tashqari, u antiseptik, adstringent va qon bosimini pasaytiruvchi xususiyatlarga ega. Bu asosan o‘simlikdagi taninlar va qatronlar tufayli yuzaga keladi. U tananing immunitetini mustahkamlashi mumkin, ayniqsa turli jarohatlardan keyin. Shuningdek, u tomoq yoki tish go‘shtining yallig‘lanishiga qarshi damlama shaklida ishlatilishi mumkin. Kuchli yo‘tal, kon’yunktivit yoki ortiqcha yosh oqishi holatlarida ham qo‘llaniladi. Qiziqarli tomoni shundaki, u sovuq tushganda va grippda ko‘krakni surish uchun ham ishlatilishi mumkin.

Ayollar uchun qon toshlari

Qoraqoq ayollar do‘sti ekanligi uzoq vaqtdan ma’lum. Uning hayz og‘riqlarini yengillashtirish xususiyatlarini o‘rganish uchun ayollar guruhida tadqiqot o‘tkazilgan. Tadqiqotda bir guruh talaba qizlar qatnashgan, ulardan biri qoraqoq o‘tini, boshqasi esa plasebo qabul qilgan. Dozasi hayz davrida 3 kun davomida kuniga 3 marta o‘simlik ekstrakti qabul qilishga asoslangan. Natijalar qoraqoq og‘riq intensivligini sezilarli darajada kamaytirishga yordam berganini aniq ko‘rsatdi. Ammo bu ijobiy xabarlarning oxiri emas. Qoraqoq orqa parametrial yallig‘lanishining surunkali holatlariga qarshi samarali vosita bo‘lishi mumkin. Bu kasallik asab tizimida kuchli og‘riqlarni keltirib chiqaradi. Qoraqoq ekstrakti esa spazmolitik va yallig‘lanishga qarshi xususiyatlari tufayli spazmni yengillashtirishi mumkin. Bundan tashqari, undagi achchiq moddalar tonus beruvchi ta’sir ko‘rsatadi. Shuningdek, qoraqoq moyi reproduktiv organlar muammolari bilan kurashayotgan ayollar uchun ajoyib yechim bo‘lishi mumkin. Bundan tashqari, u menopauza alomatlarini yengillashtirishi va vagina, bachadon hamda tuxumdon yallig‘lanishlarini davolashni qo‘llab-quvvatlashi mumkin.

Qoraqoq – buyraklarni qo‘llab-quvvatlash

Qoraqoq o‘ti buyraklar va butun chiqarish tizimini qo‘llab-quvvatlash vositasi sifatida ham ishlaydi. Ko‘plab tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, o‘simlik va etanol aralashmasi siydik hosil bo‘lishini oshiradi. Bundan tashqari, u ko‘proq natriy, kaliy va zararli oksalatlarning chiqarilishini ta’minlaydi. Qoraqoq ekstraktlarini qabul qilmagan nazorat guruhida esa azot oksidi darajasi sezilarli darajada oshgan. Bu kimyoviy birikma siydik yo‘llaridan qon ketish va buyrak kasalliklariga olib keladi. Olimlarning fikricha, qoraqoq buyrak toshlarini davolash va oldini olishda yordam berishi mumkin, ammo bu taxmin hali tasdiqlanishi kerak.

Qoraqoq o‘tining yurak-qon tomir tizimiga ta’siri

Qoraqoqning yurak-qon tomir tizimining turli muammolarida qo‘llanilishi xalq tabobatidan kelib chiqqan. Hozirgacha uning bu sohadagi ta’siri to‘liq tasdiqlanmagan. So‘nggi tadqiqotlarga ko‘ra, ushbu o‘t haqiqatan ham yurak va butun qon aylanish tizimiga ijobiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Qoraqoq o‘t ekstrakti silliq mushak hujayralarining ko‘payishini rag‘batlantirishi va qon bosimini pasaytirishi aniqlangan. Bu yerda Artemetin deb ataluvchi birikma alohida ahamiyatga ega. U flavonoidlar guruhiga kiradi va qoraqoqdan ajratib olingan. U qon bosimini oshiruvchi fermentlarning ta’sirini kamaytiradi. Boshqa tadqiqotlarga ko‘ra, qoraqoq ekstrakti yurak tomirlarini va bronxlarni bo‘shashtiruvchi ta’sirga ega bo‘lishi mumkin. Ushbu xususiyat tufayli kelajakda u gipertenziya va astmani davolashda ishlatilishi mumkin.

Qoraqoq o‘tining markaziy asab tizimiga ta’siri

Qoraqoq markaziy asab tizimi funksiyalariga ham sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Biroq, shu paytgacha bu boradagi tadqiqotlar faqat sichqonlarda o‘tkazilgan. Ular o‘simlikning xavotirni kamaytiruvchi xususiyatlarini o‘rganishga qaratilgan. Sichqonlarga 25 kun davomida qoraqoq o‘tiga asoslangan suv-alkogol eritmasi berilgan. Natijalar shuni ko‘rsatdiki, u dori ta’siridan himoya qiladi, sichqonlarning faolligini kamaytirmaydi. Ammo tadqiqotlar hali boshlang‘ich bosqichda va qoraqoqning markaziy asab tizimiga ta’sirini to‘liq o‘rganish uchun ko‘proq vaqt kerak. Natijalar esa allaqachon umidli ko‘rinmoqda.

Qoraqoq o‘tini qo‘llashga qarshi ko‘rsatmalar

Qoraqoq o‘ti nisbatdan xavfsiz o‘t hisoblanadi. Ammo xavfsiz qo‘llash uchun ba’zi narsalarga e’tibor berish kerak. Birinchidan, homilador va emizikli ayollar hamda 12 yoshgacha bo‘lgan bolalar undan foydalanmasliklari lozim. Bu o‘tning kuchli ta’siri bilan bog‘liq. Ichki qo‘llash uchun qoraqoq xom holatda iste’mol qilinmasligi kerak. Damlamalar, tinkturalar va boshqa qoraqoq vositalaridan faqat oldindan tegishli tayyorgarlikdan so‘ng foydalanish tavsiya etiladi. Juda kam hollarda qoraqoq allergik reaksiyalarni keltirib chiqarishi mumkin. Shuning uchun allergiyaga moyil kishilarga tavsiya etilmaydi. Ular shifokor bilan maslahatlashgandan keyin foydalanishlari mumkin.

Xulosa

Qon toshlari haqiqatan ham ajoyib xususiyatlarga ega. Bu xalq tabobatining tipik o‘simligi. Biroq, uning barcha ta’sirlari ilmiy tadqiqotlar bilan to‘liq tasdiqlanmaganligini yodda tutish kerak. Shunga qaramay, uni uy dorixonasida joy berishga arziydi. Keng ko‘lamli ta’sir doirasi va nisbatan xavfsiz qo‘llanilishi uning aniq afzalliklaridir.