• Qon bosimi oshishi nima?
• Qon bosimi oshishi uchun xavf omillari
• Semizlik va qon bosimining oshishi
• Nima uchun ko'p tuz zararli?
• Stress va genetik omillar qon bosimining oshishiga olib keladigan muhim omillar hisoblanadimi?
• Birinchidan, jismoniy faollik va vazn yo'qotish
• Qon bosimining oshishidan qanday himoyalanish mumkin?
• Natriy qabul qilishni cheklang
• Nima uchun alkogolni suiiste'mol qilish va chekish yuqori qon bosimining paydo bo'lishiga olib kelishi mumkin?

Qon bosimi oshishi "sokin qotil" deb ham ataladi. Bu atama ortiqcha emas, chunki bunday holat uzoq vaqt davomida hech qanday alomatlarni ko‘rsatmasligi mumkin. Bundan tashqari, qon bosimi oshishiga olib keluvchi ko‘plab omillar mavjud va ko‘pincha bu bir nechta omillarning yig‘indisi natijasidir. Umid qilamizki, bu oziq-ovqat bilan bog‘liq kasallik bo‘lib, hayot tarzi ham kasallik rivojlanishiga katta ta'sir ko‘rsatadi. Shu sababli, kundalik odatlarimiz va xulq-atvorimiz juda muhimdir. Virusning paydo bo‘lish mexanizmi haqida ma'lumot olish va samarali himoya choralarini ko‘rish foydali bo‘ladi.

Qon bosimi oshishi nima?

Kattalar uchun normal qon bosimi 120-129/80-84 mmHg oralig‘ida bo‘lishi kerak. Bunday qiymatlar norma deb ataladi va kichik o‘zgarishlar kasallik tashxisi qo‘yilishiga olib kelmaydi. Gipertenziya esa qon bosimi 140/90 mmHg dan oshganda aytiladi. Shuni ta'kidlash kerakki, bunday kasallikni dastlabki tashxis uchun natijalar bir necha oy oralig‘ida ikki marta shifokorga ko‘rsatish talab etiladi. Juda yuqori natijalar esa qisqa muddatlarda, bir necha kun yoki haftalar ichida tashxis qo‘yilishi mumkin. So‘nggi yillarda dunyo bo‘ylab bu kasallikning ko‘payishi kuzatilmoqda. 2014-yilgi WOBASZ milliy tadqiqotiga ko‘ra, deyarli 10 million odam gipertenziya bilan kurashmoqda va ularning yarmi bu xavfni bilmaydi. Bu juda katta raqam. Bundan tashqari, agar vaziyat yaxshilanmasa, 2035-yilgacha bu ko‘rsatkich ikki barobar oshishi mumkin. Qon bosimining oshishi ko‘plab xavfli asoratlarga olib kelishini bilish muhim. Bu yurak-qon tomir kasalliklarining eng keng tarqalgan sababi hisoblanadi. Uzoq muddatda insult, yurak xuruji, hatto buyrak yoki ko‘z shikastlanishiga olib kelishi mumkin.

Qon bosimi oshishi uchun xavf omillari

Qon bosimining oshishiga olib keluvchi xavf omillari birlamchi va ikkilamchi turlarga bo'linadi. Ular 2019-yilgi NFZ hisobotida qon bosimi mavzusida ishlab chiqilgan. Birinchi guruhga quyidagilar kiradi:

• Semizlik
• ortiqcha natriy qabul qilish
• Genetik omillar
• surunkali stress

Ikkinchi guruh omillarga quyidagilar kiradi:

• ortiqcha spirtli ichimlik iste'moli
• buyrak kasalligi
• uyqu apnoesi
• ba'zi dorilar
• Morbus Cushing
• birlamchi giperaldosteronizm
• Feoxromotsitoma

Potentsial xavf omillarini tahlil qilgandan so'ng, ularning ko'pchiligi bizning nazoratimizdan tashqarida ekanligini darhol tushunamiz. Boshqalarini esa o'zgartirish bizning qo'limizda. Shuning uchun kelajakda qon bosimining oshish xavfini oshirmaslik uchun qo'limizdan kelgan barcha ishlarni qilishga arziydi.

Semizlik va qon bosimining oshishi

Semizlik ko'plab jiddiy asoratlarga olib kelishi va ko'plab kasalliklarning bevosita sababi bo'lishi mumkinligi katta sir emas. Qon bosimining oshishi holatida ham vaziyat shunday. Ortiqcha vaznga ega va semiz odamlar soni doimiy ravishda oshib bormoqda. So'nggi baholashlarga ko'ra, 2025 yilda jamiyatimizda taxminan 25% semiz ayollar va taxminan 30% semiz erkaklar yashagan. Bugungi kunda dunyo bo'ylab deyarli 530 million semiz odam mavjud. Bu holat tanamizda sariq yog' to'qimasining patologik, ortiqcha to'planishidan boshqa narsa emas. Kundalik funktsiyalar va hayot qulayligiga, ayniqsa ijtimoiy sohada salbiy ta'siridan tashqari, u qon bosimining oshishiga ham olib kelishi mumkin. Bu holatda qon tarkibining o'zgarishi muhim ahamiyatga ega. Bu holatda HDL lipoproteinlar miqdori kamayadi, LDL xolesterin miqdori esa oshadi. Bundan tashqari, hujayralarning insulin sezgirligi kamayishi mumkin, bu esa to'qimalarning glyukoza toleransiyasining pasayishiga olib keladi. Aynan shu omillar kelajakda qon bosimining oshishini belgilashi mumkin va afsuski, bu juda ko'p uchraydi.

Nima uchun ko'p tuz zararli?

Tuzning, aniqrog'i natriyning, ko'p miqdorda qabul qilinishi qon bosimining oshishiga sabab bo'ladigan omillardan biridir. O'tkazilgan tadqiqotlar va kuzatuvlar bu mikroelementning ko'p miqdorda qabul qilinishi bilan qon bosimining oshishi o'rtasidagi bog'liqlikni aniq ko'rsatadi. So'nggi ovqatlanish standartlariga ko'ra, kuniga 5 grammgacha natriy qabul qilish tavsiya etiladi. Afsuski, bizning mamlakatimizda bu miqdor o'rtacha kuniga 4 dan 6 grammgacha oshib ketadi. Bu juda ko'p. Haqiqat shundaki, tuz ko'plab oziq-ovqatlarda mavjud bo'lib, uni iste'mol qilishni cheklash uchun katta o'zini inkor etish kerak bo'ladi. Eng oson yo'l - ovqatga kamroq tuz qo'yish bo'lishi mumkin. Chunki qon aylanish tizimidagi ortiqcha natriy qon tomirlarining qattiqligini sezilarli darajada kamaytirishi mumkin. Bundan tashqari, u qon tomir qarshiligini buzadi va shu bilan birga qon bosimiga bevosita ta'sir qiluvchi buyraklarning funksiyasini yomonlashtiradi. Ko'pchilikni hayratda qoldiradigan narsa shuki: natriy qabul qilishni deyarli nolga kamaytirish ham qon bosimining oshishiga olib kelishi mumkin. Chunki bu kimyoviy birikma tananing muammosiz ishlashi uchun zarur bo'lib, kaliy bilan birga tanamizdagi eng muhim elektrolitlardan biridir.

Stress va genetik omillar qon bosimining oshishiga olib keladigan muhim omillar hisoblanadimi?

Stress biz bilan boshidan birga. Qisqa muddatli stress yomon emas. Aksincha, u tanamizni harakatga undashi va ma'lum bir harakatga e'tibor qaratishimizga imkon berishi mumkin. Afsuski, biz yashayotgan davr juda stressli. Odamlarning katta qismi deyarli doimiy stressda yashaydi va surunkali stress sog'lig'imiz uchun xavflidir. Nihoyat, bu qon tomirlarimizga juda salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. Bu simpatik asab tizimiga to'g'ridan-to'g'ri ta'sir qilishi bilan bog'liq. Natijada, qon tomirlarining torayishi juda tez-tez yuz beradi, shuning uchun oqayotgan qon bosimi sezilarli darajada oshadi. Bundan tashqari, ushbu kasallikning paydo bo'lishiga ta'sir qiluvchi turli genetik omillar mavjud. Masalan, Liddle sindromi. Ushbu maxsus holatda qon bosimining oshishiga olib keladigan gen mutatsiyasi mavjud. Shunga qaramay, bular juda kam uchraydigan holatlar bo'lib, qon bosimining oshishiga olib keladigan asosiy omillar hali ham ovqatlanish bilan bog'liq omillardir.

Qon bosimining oshishidan qanday himoyalanish mumkin?

Qon bosimini samarali pasaytiradigan dorilar mavjud. Ammo ularni ishlatishga majbur bo'lsak, bunga arziydi deb hisoblamaslik kerak. Ancha yaxshi yechim - bu bizni ushbu xavfli kasallikdan himoya qiladigan turmush tarzi va ovqatlanishni joriy etishdir.

Birinchidan, jismoniy faollik va vazn yo'qotish

Polsha Kardiologiya Jamiyati tananing vaznini 10–15 % ga kamaytirish qon bosimini pasaytirishda katta ta'sir ko'rsatishini aytadi. Bundan tashqari, BMI indeksi bemorlarning holatini baholash uchun mukammal vosita emas. 23 dan 25 gacha bo'lgan diapazon normal qon bosimini saqlash uchun eng maqbul deb hisoblangan. Bundan tashqari, jismoniy faollik ushbu kasallikka qarshi ajoyib vositadir. Nihoyat, bu yurakni mustahkamlash, butun tananing ish faoliyatini oshirish va shu tariqa qon bosimini sezilarli darajada pasaytirishga yordam beradi. Bundan tashqari, uzoq muddatli, o'rtacha va ayniqsa muntazam jismoniy mashqlar qon tomir devorlarining mustahkamligiga ijobiy ta'sir ko'rsatadi, stressni kamaytiradi, semirish xavfini pasaytiradi va hatto farovonlikni yaxshilaydi. Ushbu kasallikning oldini olish uchun kuniga taxminan 30 daqiqa faoliyat tavsiya etiladi. Bu oddiy sayr, velosipedda yurish, inlaynskeyting, yugurish, basseynda suzish yoki aerobika bo'lishi mumkin. Har kim o'ziga mos narsani topadi.

Natriy qabul qilishni cheklang

Avval aytganimizdek, kunlik natriy qabul qilish 5 grammdan oshmasligi kerak. Bu ko'rsatkich juda pastdek tuyulishi mumkin, ammo normal qon bosimini saqlash uchun juda muhimdir. Tuz shakar kabi qaramlik keltirishi mumkin va ko'p odamlar bu ziravni hayotlarisiz tasavvur qila olmaydi. Ammo nafaqat sog'lomroq, balki mazaliroq ko'plab alternativalar mavjud. Bu nafaqat kasallik xavfini kamaytiradi, balki oshxonada ko'p xilma-xillikni ham ta'minlaydi. Tuzga juda yaxshi alternativalar sifatida barcha turdagi ziravorlar (quritilgan va yangi), sharbatlar (pomidor, limon), sarimsoq, piyoz va boshqalar bo'lishi mumkin. Ammo agar biz tilimizda xos tuzli ta'mdan voz kecha olmasak, kaliy tuzidan foydalanish yaxshi yechimdir. Shuni qo'shish kerakki, faqat ortiqcha natriy yuqori qon bosimiga olib kelmaydi. Shunga o'xshash ta'sir ko'plab boshqa mikroelementlarning yetishmasligi natijasida ham yuzaga kelishi mumkin. Masalan, kaliy, magniy va kalsiy. Shuning uchun ushbu kimyoviy birikmalarga boy mahsulotlarni iste'mol qilishni oshirish maqsadga muvofiqdir. Ular quyidagilarni o'z ichiga oladi:

• Kartoshka
• Mevalar va sabzavotlar
• Dukkakli urug'lar
• Baliq
• Go'sht
• Sut va uning mahsulotlari

Nima uchun alkogolni suiiste'mol qilish va chekish yuqori qon bosimining paydo bo'lishiga olib kelishi mumkin?

Chekish va alkogolli ichimliklarni ortiqcha iste'mol qilish bugungi kunda eng keng tarqalgan qaramlik kasalliklaridan hisoblanadi. Alkogol nafaqat bo'sh kaloriya manbai, balki qon bosimining oshishiga ham sabab bo'ladi. Bundan tashqari, u qon bosimini pasaytiruvchi dorilarning ta'sirini zaiflashtiradi va shu bilan insult va boshqa sog'liq uchun xavfli kasalliklar xavfini oshiradi. Chekish esa qon zichligiga to'g'ridan-to'g'ri ta'sir qiladi, bu esa bosimni oshiradi. Bundan tashqari, yurak qisqarishlarining chastotasi oshadi, bu uzoq muddatda yurak-qon tomir tizimining ko'plab boshqa kasalliklariga olib kelishi mumkin.

Xulosa

Hech qanday ortiqcha gapirmasdan aytish mumkinki, bizning o'zimiz, hayot tarzi va ovqatlanishimiz qon bosimiga to'g'ridan-to'g'ri ta'sir ko'rsatadi. Shuning uchun yuqori qon bosimining paydo bo'lishining oldini olish keyinchalik asoratlar va uzoq davom etadigan davolash jarayoniga duch kelishdan ko'ra yaxshiroqdir. Ushbu kasallik tashxisi odatda nisbatan kech qo'yilishi ta'kidlanishi kerak. Chunki u deyarli hech qanday simptomlarni keltirib chiqarmaydi, deyarli kech bo'lgunga qadar. Shuning uchun qon bosimini muntazam o'lchash va mumkin bo'lgan simptomlarni kam baholamaslik maqsadga muvofiqdir.